Γιατί τα μουσικά έργα δεν πεθαίνουν ποτέ

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ; Μέχρι πότε οι ορχήστρες θα παίζουν Μότσαρτ; Τι είναι αυτό που κάνει, μετά από τόσες εκτελέσεις, παραλλαγές, διασκευές και προσαρμογές, το χ έργο του Μότσαρτ να συνεχίζει να ιντριγκάρει τους μουσικούς, με αποτέλεσμα να παράγουν καινούριες εκτελέσεις; Μπορεί να πει κανείς ότι «όλα έχουν ειπωθεί» ή «η εκτέλεση του Τάδε έφτασε την τελειότητα, άρα δεν έχει νόημα οποιαδήποτε καινούρια εκτέλεση» για ένα έργο του Μότσαρτ;

Η απάντηση που δίνει ο φίλος μας ο Ρομάν Ινγκάρντεν είναι κατηγορηματική: όχι (το Όχι του Μεταξά). Κι αυτό διότι το μουσικό έργο και η μουσική εκτέλεση είναι δύο τόσο διαφορετικά πράγματα, που ποτέ μια εκτέλεση δεν μπορεί να ταυτιστεί με το μουσικό έργο, έτσι ώστε να μην χρειάζονται καινούριες εκτελέσεις. Το μουσικό έργο δεν είναι ούτε μια Ιδέα (καθώς δημιουργείται κάποια στιγμή μέσα στην ιστορία), ούτε η παρτιτούρα του, ούτε η εκτέλεσή του, αλλά ένα σύνολο προθέσεων («αποβλέψεων») του συνθέτη οι οποίες όμως επιβιώνουν και μετά το θάνατό του. Γι’ αυτό το λόγο μπορούμε να χαρακτηρίσουμε το μουσικό έργο ως ένα αντικείμενο, ένα αποβλεπτικό αντικείμενο.

Η καταγραφή της μουσικής μέσω της σημειογραφίας, μας προσφέρει ένα σημαντικό δώρο. Η παρτιτούρα, μη δυνάμενη να καταγράψει την παραμικρή λεπτομέρεια ενός μουσικού έργου, προσφέρει τη δυνατότητα της διαφοροποίησης από εκτέλεση σε εκτέλεση, χωρίς την οποία δε θα χρειαζόντουσαν καινούριες  εκτελέσεις. Η παρτιτούρα λοιπόν ορίζει τον χώρο μέσα στον οποίο μπορούν να κινηθούν οι ερμηνείες, χωρίς ποτέ να προσδιορίζει έναν ιδανικό τρόπο ερμηνείας – το μουσικό έργο από την άλλη, έχει μέσα του το στοιχείο του ιδανικού, το οποίο προσπαθεί ο κάθε εκτελεστής να φτάσει (η ιδανική, δηλαδή, υλοποίηση των αποβλέψεων που υπάρχουν μέσα σε αυτό). Συνεπώς, οι εκτελεστές πάντοτε θα ψάχνουν την ιδανική εκτέλεση του μουσικού έργου, αυτή όμως ποτέ δεν μπορεί να υλοποιηθεί, καθώς δεν υπάρχει καν.

Πολύ χοντρικά,

Θρώγκος.